Речиси 16 отсто од 16 и 17-годишниците во Србија се загрозени, но проблем е и недостатокот на експерти за ментално здравје, како и бесплатни услуги на локално ниво, предупредува Дејана Костадинова.
УНИЦЕФ, како глобална организација, долго време дава приоритет на менталното здравје, особено кога станува збор за децата, младите и нивните старатели. Многу сме загрижени за податоците кои укажуваат на негативни трендови во областа на менталното здравје. Во текот на изминатите дваесет години, забележан е пораст од 14 проценти во интернализираните проблеми како што се анксиозноста и депресијата кај адолесцентите ширум светот. Алармантно е што секој седми адолесцент живее со ментално растројство, а најзастапени се депресијата и анксиозноста. Половина од сите ментални нарушувања се развиваат до 18-годишна возраст, што ја нагласува потребата за сеопфатна рана поддршка за младите луѓе. Глобалните податоци на PISA покажуваат дека чувството на осаменост кај адолесцентите се удвоило меѓу 2012 и 2018 година, со емоционален стрес предизвикан од социјални фактори како што се семејно насилство, сиромаштија, дискриминација и притисок на училиште, предупредува Дејана Костадинова, директорка на УНИЦЕФ во Србија И нашата земја го следи овој светски тренд.
„Речиси 16 отсто од 16 и 17-годишниците во Србија се изложени на ризик, но проблем е и недостатокот на експерти за ментално здравје, како и бесплатни услуги на локално ниво. Трагичните настани од мај 2023 година дополнително ја истакнаа итната потреба од реформа на системот за превенција и заштита на менталното здравје на децата и младите. Посебно загрижува тоа што само 12 проценти од младите во Србија се свесни за советодавните услуги во нивните заедници, што јасно укажува на потребата да се направи повеќе за да се допре до младите и да им се обезбеди поддршка“, додава Костадинова.
Таа нагласува дека експертите на УНИЦЕФ ја препознале потребата да се поттикнат младите да бараат помош за нивното ментално здравје. Со цел да се подигне свеста на младите луѓе, но и на пошироката јавност, тие спроведоа три национални кампањи и ја лансираа онлајн платформата „Се е во ред“ (https://svejeok.rs/) во текот на 2021 година, која беше специјално дизајнирана да да им обезбеди на младите веродостојни информации за тоа како да го заштитат своето ментално здравје и каде можат да побараат помош. Оваа платформа нуди безбеден простор каде младите луѓе можат да истражуваат што ги збунува и загрижува преку едукативни текстови, а исто така им дава пристап до бесплатно, анонимно советување со експерти преку разговор или телефон. Со преку 100.000 посети секоја година, платформата „Сè е во ред“ стана суштински онлајн ресурс за поддршка на младите луѓе во Србија, а анкетите на корисниците покажуваат дека секој млад маж или жена што ги користеле услугите за разговор и онлајн советување на платформата би препорачал нив на своите врсници. Тие особено ценат што услугата е бесплатна, анонимна и лесно достапна.
Директорката на УНИЦЕФ во Србија потсетува дека минатата година министерствата за здравство, труд, образование, човекови и малцински права и семејна грижа потпишаа меморандум за разбирање со цел да се подобри менталното здравје на младите, а таа оценува дека за млади луѓе во Србија „овој договор не е само формалност, туку одразува силна посветеност на стандардизација, достапност и адаптација на услугите за ментално здравје на потребите на секој млад човек, без разлика каде живее или во какви околности расте.
„Со координирање на напорите низ секторите, услугите за ментално здравје и психосоцијална поддршка стануваат посеопфатни и подостапни. Придружниот Акционен план, кој предвидува 15 клучни законодавни иницијативи и програми за обука, ќе ги зајакне локалните експерти и ќе воведе иновативни дигитални услуги како што се онлајн советување и поддршка за разговор, нудејќи им на младите безбедни места за барање помош. Спроведувањето на оваа иницијатива ќе изгради инклузивен, ефикасен и одржлив систем за поддршка во областа на менталното здравје. На овој начин секој млад човек во Србија ќе ја добие потребната поддршка за да напредува и да го живее својот најдобар живот“, вели Дејана Костадинова.
Како одговор на изјавата дека резултатите од истражувањето U-report спроведено од УНИЦЕФ минатата година покажуваат дека околу половина од младите во нашата земја не бараат стручна помош, бидејќи се плашат од расудување од околината, оценува Дејана Костадинова. дека стигмата сè уште останува една од најголемите пречки во обезбедувањето поддршка на децата и младите во областа на менталното здравје.
„Затоа е клучно отворено да се зборува за менталното здравје, да се споделуваат искуства и да се охрабруваат децата, младите и нивните родители почесто да бараат помош. Предизвикот е уште поголем во помалите заедници, каде поддршката за менталното здравје е ограничена или каде што стравот од стигматизација е поизразен. Сигурните информации и онлајн услугите се важни први чекори кои можат да придонесат за зајакнување и поддршка, помагајќи да се премости овој јаз. Училиштата и младинските центри имаат посебна улога во овој процес, заедно со младинските организации, младинските работници, медиумите и инфлуенсерите. Сите тие можат да помогнат во развивањето на писменоста за менталното здравје со учење како да се грижи за нивната ментална благосостојба и да препознае кога е вистинското време да побарате помош. Во одреден период од животот на секого му е потребна таква поддршка“, истакнува нашиот соговорник.
Таа потсетува дека во партнерство со Институтот за ментално здравје во Србија и организацијата Ориген, УНИЦЕФ во Србија го разви и тестираше Пакетот за минимални услуги – иновативен модел кој одговара на растечките потреби на адолесцентите и младите во областа на менталното здравје. Овие услуги претставуваат збир на меѓусекторски интервенции наменети за експерти од секторите за здравство, образование и социјална заштита, благодарение на кои децата и младите можат да добијат стандардизирана поддршка на локално ниво, без разлика во која институција се обраќаат. Овој модел беше пилотиран во пет градови – Суботица, Зрењанин, Крагуевац, Нови Пазар и Ужице, каде беа обучени 210 експерти и беа поддржани над 600 млади луѓе. Важно е да се напомене дека 99,2 проценти од експертите дадоа позитивни повратни информации за обуката, а евалуацијата на пилот моделот покажа значителни подобрувања во социјалната и професионалната функционалност на младите луѓе и намалување на симптомите на депресија и анксиозност, што го потврдува успехот на моделот.